Zabieg przeprowadzany z użyciem promieniowania o długości fali krótszej od światła widzialnego to naświetlanie promieniami ultrafioletowymi (dział światłolecznictwa). Już w XIX w. helioterapia była bardzo popularna, początkowo wykorzystywano do terapii promieniowanie słoneczne, a z czasem zaczęto stosować sztuczne źródła światła. Za pomocą światła leczono wtedy gruźlicę, krzywicę, choroby skóry oraz zaobserwowano bakteriobójcze działanie promieniowania UV. Naturalne promieniowanie ultrafioletowe (zwłaszcza UVB) stymuluje organizm do wytwarzania witaminy D, z drugiej strony jego nadmiar może wywołać oparzenia i nowotwór skóry, dlatego należy umiejętnie korzystać z kąpieli słonecznych. Przenikanie promieniowania nadfioletowego zależy od kondycji skóry, długości fali i kąta padania. Spośród trzech rodzajów promieniowania UV ze względu na długość fali (UVA, UVB i UVC) najgłębiej przenika UVA – dociera do skóry właściwej i okolic naczyń krwionośnych.
Nie ulega wątpliwości, że naświetlanie promieniowaniem ultrafioletowym przynosi wiele korzyści terapeutycznych: przyspiesza przemianę materii, w tym glukozy i cholesterolu, obniża ciśnienie krwi, rozszerza naczynia krwionośne oraz zwiększa liczbę białych i czerwonych krwinek (wzmacnia odporność, natlenienie i odżywienie komórek ciała), stymuluje produkcję „hormonów szczęścia” (endorfin) i usprawnia proces mineralizacji kości. Oprócz tego promieniowanie UV przyspiesza gojenie się ran i owrzodzeń, zwiększa odporność skóry na zakażenia bakteryjne, wirusowe i grzybicze, a także korzystnie wpływa na produkcję hormonów przez przysadkę mózgową, tarczycę, nadnercza, trzustkę czy jajniki. Działa relaksująco i uspokaja.
Do zabiegu naświetlania promieniowaniem UV nie trzeba się specjalnie przygotowywać. Jednak zawsze warto skonsultować się z lekarzem lub dermatologiem przed przystąpieniem do naświetlania. Ważne jest jednak, aby przed zabiegiem dokładnie oczyścić całą skórę (przy naświetlaniu całkowitym) lub określoną partię ciała – przy naświetlaniu częściowym. Nie należy stosować na skórę żadnych maści, kremów i balsamów. Najlepiej też zdjąć biżuterię i upiąć długie włosy. Jeśli zabieg będzie wykonywany w obrębie twarzy, nie należy robić tego dnia makijażu, a mężczyźni nie powinni się golić.
Zabieg naświetlania z wykorzystaniem promieni ultrafioletowych najczęściej jest wykonywany przy użyciu lampy kwarcowej. Podczas zabiegu pacjent powinien włożyć okulary ochronne, które są nieprzepuszczalne dla promieni UV. Na wstępie określa się tzw. dawkę progową promieniowania, która jest indywidualne dla każdego pacjenta. W tym celu osoba koordynująca zabieg używa rumieniomierza, czyli płata materiału z kilkoma otworami, który nie przepuszcza UV. Otwory w materiale są kolejno odsłaniane w trakcie naświetlania, co pozwala obserwować reakcję skóry pacjenta na promieniowanie nadfioletowe i ustalić odpowiednią dawkę. Sam zabieg jest bezbolesny i trwa od 1 do 10 minut. Naświetlanie odbywa się w specjalnej kabinie z lampami kwarcowymi, do której pacjent wchodzi w okularach ochronnych i ubraniu, a następnie odsłania tę część ciała, która ma być poddana zabiegowi – jest to naświetlanie miejscowe. Naświetlanie odbywa się na ogół z odległości min. 50 cm od lampy. Serie 15-20 zabiegów stosuje się codziennie lub co drugi dzień. Zabieg ogólny wykonywany może być też w kapsule kwarcowej, w której pacjent przyjmuje pozycję leżącą, mając na sobie spodenki lub strój kąpielowy oraz okulary ochronne. Podczas naświetlania ogólnego nie należy zmieniać pozycji ciała. W trakcie zabiegu pacjent powinien odczuwać przyjemne ciepło. W przypadku gorszego samopoczucia (osłabienie, swędzenie, pieczenie skóry) należy natychmiast powiadomić o tym osobę przeprowadzającą zabieg. Po zakończeniu naświetlania promieniami UV zaleca się odpoczynek.
Na czy polegają poszczególne zabiegi w sanatoriach i uzdrowiskach? Jak przygotować się do każdego zabiegu? Jakie są wskazania i przeciwskazania? To warto wiedzieć przed wyjazdem na turnus rehabilitacyjny!
