Kąpiel elektryczno-wodna (dział elektroterapii) to zabieg polegający na zanurzeniu części lub całego ciała w wodzie, która poddana jest działaniu prądu stałego. Na organizm działa nie tylko energia elektryczna, ale też ciśnienie hydrostatyczne. Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje kąpieli elektryczno-wodnych – całkowite i częściowe (jedno-, dwu- lub czterokomorowe). Komory są na ogół wykonane z fajansu lub tworzywa sztucznego, które dobrze izolują prąd, a w ścianach wanienek znajduje się tzw. kieszeń z otworami, miejsce na elektrody. Kąpiel elektryczno-wodna może być jednokomorowa (wówczas podczas zabiegu pacjent zanurza dłoń lub stopę w specjalnej wanience), dwukomorowa (obejmuje obie kończyny dolne lub dwie górne, ale też mogą to być dwie lewe kończyny np. lewa ręka i lewa noga lub obie prawe kończyny), czterokomorowa (wszystkie kończyny zanurzane są w komorach wypełnionych wodą). W kąpielach czterokomorowych natężenie prądu to 10-30 mA w zależności od stanu pacjenta. Podczas kąpieli elektrycznej czterokomorowej prąd stały może przebiegać w dwóch różnych kierunkach – począwszy od kończyn dolnych i skończywszy na kończynach górnych bądź na odwrót. W zależności od wybranego kierunku przepływu prądu elektrycznego uzyskuje się takie efekty jak m.in. uspokojenie i obniżenie ciśnienia krwi albo pobudzenie i zwiększenie ciśnienia krwi. Jest to związane ze stymulacją ośrodkowego układu nerwowego pacjenta (OUN). W obszarze zanurzonych części ciała dochodzi do miejscowych przekrwień skóry.
W przypadku kąpieli całkowitej przepływ prądu stałego jest uzależniony od przewodnictwa elektrycznego wody. Im więcej składników mineralnych w wodzie, tym jest ono lepsze. Jeśli przewodnictwo wodne jest słabe, niekiedy dodaje się do kąpieli środki, które zmniejszają opór skóry i poprawiają ukrwienie. Całkowita kąpiel elektryczno-wodna odbywa się w specjalnej wannie, w którą wbudowane są płaskie elektrody węglowe. Wanna jest wykonana z materiału izolującego. Wypełnia się ją wodą o temperaturze od 24 do 38 st. C w taki sposób, aby wszystkie elektrody (może być ich od czterech do dziesięciu) znalazły się pod wodą. Elektrody mają specjalne osłonki, które zabezpieczają przed kontaktem z ciałem. Prąd stały jest generowany przez aparat wyposażony w przełączniki, które pozwalają połączyć właściwy biegun z odpowiednimi elektrodami. W przypadku kąpieli elektrycznej całkowitej natężenie prądu stałego wynosi od 20 do 50 mA. Osoba wykonująca zabieg napełnia wannę wodą, a następnie ustawia odpowiednie przełączniki na aparaturze tak, aby zapewnić właściwy kierunek przepływającego prądu. Po wykonaniu próby przepływu prądu, pacjent może wejść do kąpieli. Zabieg jest bezbolesny i całkowicie bezpieczny.
Kąpiel elektryczno-wodna oprócz pozytywnego wpływu na stawy, kręgosłup i mięśnie, łagodzi też ból i dolegliwości towarzyszące okresowi przekwitania. Dodatkowo takie kąpiele działają relaksująco, przyspieszają gojenie się ran, zmniejszają obrzęki oraz potliwość dłoni i stóp.
Zanim zabieg zostanie przeprowadzony, lekarz powinien przeprowadzić z nami wywiad medyczny. Przed przystąpieniem do kąpieli elektryczno-wodnej całkowitej i częściowej powinniśmy zostać poinformowani, że w czasie zabiegu nie należy wyjmować kończyn z wody (kąpiel komorowa), ani też z niej wychodzić (kąpiel całkowita) bez zezwolenia osoby przeprowadzającej zabieg. Nie wolno nam przerywać zabiegu, dopóki nie zostanie wyłączony prąd, a wyjmowanie rąk lub nóg zanurzonych w kąpieli może spowodować nieprzyjemne skurcze mięśni. Mając tę wiedzę i słuchając bezwzględnie poleceń specjalisty, możemy do takiej kąpieli przystąpić. Najpierw oczywiście powinniśmy umyć dokładnie ciało, nie używając po prysznicu żadnych kremów, maści czy balsamów. Warto zabrać ze sobą strój kąpielowy lub kąpielówki, klapki, czepek i ręcznik. Przed kąpielą całkowitą zdejmujemy wszystkie metalowe ozdoby.
W przypadku kąpieli elektryczno-wodnej całkowitej pacjent rozbiera się, a następnie wchodzi do wanny z elektrodami, wypełnionej wodą i zanurza się w niej aż do brody. W trakcie całej procedury w pomieszczeniu jest osoba wykonująca zabieg i kontrolująca jego prawidłowy przebieg. Gdy pacjent zajmie odpowiednią pozycję, a specjalista upewni się, że prąd przepływa we wskazanym kierunku, włącza prąd i powoli zwiększa jego natężenie do założonej wielkości. Jest to również uzależnione od indywidualnych odczuć pacjenta, bo jeśli poczujemy kłucie i ucisk, jest to sygnał, że należy zmniejszyć natężenie. Odpowiednie natężenie prądu to takie, przy którym pacjent odczuwa wyraźne mrowienie na powierzchni skóry. Wówczas nie należy dalej zwiększać natężenia. Kąpiel elektryczno-wodna na ogół trwa od 5 do 20 minut i wykonuje się ją zwykle dwa razy w tygodniu. Gdy zabieg dobiegnie końca, osoba obsługująca aparat generujący prąd – zmniejsza natężenie prądu do zera. Dopiero gdy prąd zostanie wyłączony, a osoba przeprowadzająca zabieg wyrazi zgodę – pacjent może wyjść z wanny. Po takim zabiegu pacjent powinien odpocząć przez ok. pół godziny.
W przypadku kąpieli elektryczno-wodnych częściowych pacjent zanurza wybrane partie ciała w komorach wypełnionych wodą do ⅔ objętości. Podczas zabiegu zanurzamy kończyny w specjalnych wanienkach wypełnionych wodą o temperaturze od 35 do 38 st. C. Po wykonaniu próby przez fizjoterapeutę, czyli zanurzeniu własnych dłoni w komorach, podczas gdy druga osoba stopniowo zwiększa, a następnie obniża natężenie prądu i wyłącza źródło zasilania – pacjent może przystąpić do zabiegu. W pierwszej kolejności zanurzamy kończyny dolne, a następnie górne. Po włączeniu prądu następuje regulacja natężenia. Po zabiegu, natężenie – podobnie jak w kąpieli całkowitej jest obniżane do zera. Po wyłączeniu prądu pacjent może wyjąć ręce i nogi z komór.
Na czy polegają poszczególne zabiegi w sanatoriach i uzdrowiskach? Jak przygotować się do każdego zabiegu? Jakie są wskazania i przeciwskazania? To warto wiedzieć przed wyjazdem na turnus rehabilitacyjny!
