Ćwiczenia czynno-bierne (dział kinezyterapii) to ćwiczenia wykonywane w oparciu o siłę mięśni pacjenta – siła zewnętrzna ma jedynie wspomagać osobę usprawnianą. Takie ćwiczenia są przeprowadzone z pomocą fizjoterapeuty. Tu, w przeciwieństwie do ćwiczeń biernych, pacjent musi włożyć wysiłek w wykonywanie ćwiczeń i współpracować ze specjalistą. Z kolei w ćwiczeniach bierno-czynnych ruch także jest wykonywany przy użyciu siły zewnętrznej (terapeuty lub aparatu), a pacjent ma rozluźnić mięśnie antagonistyczne i wspomagać ruch skurczem mięśni agonistów. Zadaniem fizjoterapeuty prowadzącego ćwiczenia czynno-bierne jest pomaganie osobie usprawnianej, czyli inicjowanie i prowadzenie ruchu, zatrzymując się na granicy bólu pacjenta. Taki ruch powinien być prowadzony bez bólu. Po dotarciu do granicy, osoba rehabilitowana powinna rozluźnić mięśnie, żeby fizjoterapeuta pomógł mu ją przekroczyć i zwiększyć ruchomość. Czasem konieczne jest odciążenie, jednak nie może być ono zbyt duże – wówczas jest to już ćwiczenie bierne. Najważniejszym celem ćwiczeń czynno-biernych jest przerwanie tzw. łuku odruchowego łańcucha bólowego i zmniejszenie ograniczeń ruchowych pacjenta. Reedukacja mięśni opiera się na: wzmacnianiu osłabionych mięśni, wypracowaniu pamięci ruchowej i odtwarzaniu ruchów. Ćwiczenia czynno-bierne przyniosą ulgę pacjentom, zmniejszając ból, obrzęki i stan zapalny. Jednocześnie korzystnie oddziałują na więzadła i ścięgna, zwiększając ich elastyczność.
Z ćwiczeń czynno-biernych mogą skorzystać osoby, u których mięśnie są nadmiernie napięte wskutek unieruchomienia, bólu lub z innego powodu, a kwalifikacja następuje według skali Lovetta (tj. gdy siła mięśni pacjenta jest równa 1, jest on kwalifikowany do ćwiczeń). Dlatego po przeprowadzeniu testu siły mięśniowej i po wywiadzie z lekarzem, jeśli nie ma przeciwwskazań do wykonywania ćwiczeń czynno-biernych, pacjent może do nich przystąpić. Podczas ćwiczeń powinien mieć na sobie wygodne ubranie. Jeśli mamy długie włosy, warto je spiąć. Należy też zdjąć biżuterię. Ćwiczenia czynno-bierne są prowadzone przez rehabilitanta, ale mają jedynie charakter wspomagający. Jest to etap poprzedzający ćwiczenia czynne, które są samodzielnie wykonywane przez pacjenta.
Ćwiczenia czynno-bierne polegają na współpracy między pacjentem a specjalistą. W zależności od siły mięśniowej pacjent przyjmuje odpowiednią pozycję wyjściową. Wspólnie z fizjoterapeutą osoba usprawniana zapoczątkowuje ruch, który wykonywany jest w niepełnym zakresie ruchomości do momentu, aż poczuje ból. Liczba powtórzeń w jednej serii wynosi od 10 do 15. Zaleca się wykonywanie ok. 3-5 serii dziennie, a między nimi robienie kilkuminutowych przerw na rozluźnienie mięśni m.in. poprzez masaż, a także wykonując ćwiczenia czynne oporowe z zaangażowaniem sąsiedniego stawy. Przykładowo, jeśli pacjent mobilizuje podczas ćwiczeń czynno-biernych staw biodrowy, to zaleca się w przerwie wykonanie ćwiczeń czynnych oporowych stawu kolanowego. Ćwiczenia prowadzone są niekiedy przy użyciu leków przeciwbólowych. Prawidłowe prowadzenie i wykonywanie ćwiczeń oraz systematyczność umożliwi pacjentowi stopniowe zwiększanie zakresu ruchomości.
Na czy polegają poszczególne zabiegi w sanatoriach i uzdrowiskach? Jak przygotować się do każdego zabiegu? Jakie są wskazania i przeciwskazania? To warto wiedzieć przed wyjazdem na turnus rehabilitacyjny!
