Ćwiczenia czynne w odciążeniu (dział kinezyterapii) polegają na tym, że pacjent samodzielnie wykonuje ruchy w stawach przy jednoczesnym obciążeniu ćwiczonej partii ciała. W wyniku niektórych urazów i schorzeń samodzielne poruszanie kończynami nie jest możliwe. W takich sytuacjach pacjentowi grozi znaczne osłabienie lub zanik mięśni. Dzieje się tak np. przy niedowładach mięśni, zmianach zwyrodnieniowych stawów lub gdy w wyniku złamania człowiek pozostaje dłuższy czas unieruchomiony. Pacjent nie posiada wystarczającej siły, aby samodzielnie wprawić własne mięśnie w ruch, dlatego część ciała poddawana rehabilitacji musi zostać odciążona. Sposobów na odciążenie jest kilka, m.in. pomoc terapeuty polegająca na manualnym podtrzymaniu kończyny, wykorzystanie systemu podwieszania bloczkowego lub zmniejszenie tarcia za pomocą urządzeń poślizgowych, np. rolek. Także woda znosi częściowo ciężar rehabilitowanej kończyny. Podsumowując – chory samodzielnie wykonuje ćwiczenia ruchowe, z tym że siła ciążenia w obrębie chorej partii ciała jest znacznie zmniejszona lub zniesiona całkowicie.
Ćwiczenia w odciążeniu dzielimy na wspomagane i samowspomagane. W pierwszym przypadku pomocy przy odciążeniu udziela terapeuta. W drugim – pacjent chore kończyny odciąża sam przy pomocy sprawnych części ciała (samowspomaganie bezpośrednie) lub przyrządów typu skakanka, guma, system naciągów (samowspomaganie pośrednie). Ta forma rehabilitacji ma na celu zwiększenie siły mięśni kończyny na tyle, aby mogła samodzielnie unieść swój ciężar. Do wykonania ćwiczeń w odciążeniu siła mięśni w skali Lovetta powinna wynosić 2 (przy czym 0 oznacza brak skurczu mięśnia, a 5 – jego prawidłową siłę).
Ćwiczenia pomagają pacjentom całkowicie lub częściowo odzyskać sprawność tkanki mięśniowej po urazach i długim unieruchomieniu. Likwidują przykurcze mięśni, normalizują napięcie mięśniowe i mają działanie przeciwbólowe dzięki odsuwaniu od siebie powierzchni sąsiadujących stawów.
Rehabilitacja w postaci ćwiczeń czynnych w odciążeniu może odbywać się w szpitalu, w sanatorium, w gabinecie fizjoterapeuty lub w warunkach domowych. Podstawą jest swobodne i lekkie ubranie, które nie będzie krępowało ruchów pacjenta. Przygotowanie sprzętu leży po stronie ośrodka rehabilitacyjnego, chyba że pacjent używa własnych akcesoriów takich jak skakanka lub gumy. Nie powinno się ćwiczyć bezpośrednio po obfitym posiłku ani z uczuciem głodu.
Do ćwiczeń czynnych w odciążeniu stworzono specjalne oprzyrządowanie nazywane w skrócie UGUL (Uniwersalny Gabinet Usprawniania Leczniczego) – jest to metalowa konstrukcja z systemem krat, do których przymocowywane są różnego typu podwieszki i linki, za pomocą których chory wykonuje ćwiczenia. Mniejszym urządzeniem do tego typu ćwiczeń jest PUR – Przyłóżkowe Urządzenie Rehabilitacyjne. Jest to sprzęt mobilny i jak sama nazwa wskazuje, używa się go przy łóżku pacjenta, bez konieczności transportu chorego na salę rehabilitacyjną. Urządzenia do kinezyterapii indywidualnej obsługiwane są przez terapeutę, który pomaga dostosować je do konkretnych potrzeb osoby rehabilitowanej – montuje przewieszki, drabinki i linki odpowiednich rozmiarów oraz pomaga pacjentowi z nich korzystać. Pacjent zaczyna od ustalonej pozycji wyjściowej, następnie wykonuje możliwie pełny ruch aż do pozycji końcowej, po czym wraca do pozycji wyjściowej i odpoczywa. Nad przebiegiem ćwiczeń czuwa terapeuta, koryguje ewentualne błędy i w razie potrzeby pomaga.
Na czy polegają poszczególne zabiegi w sanatoriach i uzdrowiskach? Jak przygotować się do każdego zabiegu? Jakie są wskazania i przeciwskazania? To warto wiedzieć przed wyjazdem na turnus rehabilitacyjny!
